De Black Lives Matter beweging, de Pride en de International Women’s March. Allemaal laten ze een eigen geluid horen in een strijd tegen racisme en discriminatie. Waar zitten de grootste pijnpunten? Waar wordt het meest op gediscrimineerd?

Dat mensen discriminatie ervaren is niets nieuws. Het Sociaal en Cultureel Planbureau bracht onlangs een uitgebreid rapport uit over discriminatie in Nederland, gebaseerd op de ervaringen van ruim 8500 (steekproefsgewijs bevraagde) Nederlanders. Daaruit blijkt: ruim een kwart (27 procent) van de Nederlanders ervaarde in 2018 discriminatie, ongeveer evenveel als 5 jaar eerder. Vooral in het onderwijs en op de arbeidsmarkt krijgen mensen te maken met discriminatie. Het SCP onderscheidt daarbij verschillende soorten discriminatie: leeftijd, geslacht, seksuele oriëntatie, etnische achtergrond, huidskleur en beperking.

Shighan (35) heeft bijna dagelijks te maken met discriminatie of beledigende opmerkingen vanwege zijn Chinese achtergrond. Afgelopen jaar is dit door de coronacrisis alleen maar toegenomen. Shighan denkt dat dat komt, omdat mensen graag een zondebok willen aanwijzen voor hun problemen. Zijn familie woont al vier generaties lang in Nederland. Shighan voelt zich niet meer of minder Nederlands dan ieder ander die hij tegenkomt op straat.

In aflevering 5 van de podcast van Kies Wat onderzoeken Tim, Johan en Eveline wat elke partij tegen racisme en discriminatie willen doen en of er wel iets tegen te doen valt. Luister de hele podcast hier:

Discriminatie en racisme

Hoe, door wie en waarop wordt gediscrimineerd kan nogal uiteenlopen. Vooral in het onderwijs heeft Nederland een probleem met discriminatie, zegt het Sociaal en Cultureel Planbureau: 22 procent van de scholieren en studenten (ouder dan 15) voelde zich in 2018 gediscrimineerd, veel meer dan bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt of in de publieke ruimte. In het onderwijs en in de publieke ruimte is er ook veel sprake van bedreiging en (seksueel) geweld. Vooral scholieren en studenten met een migratie- of LHBT-achtergrond zijn hiervan het slachtoffer, zo'n drie procent van de scholieren en studenten zegt door discriminatie te zijn gestopt met de opleiding. Op de arbeidsmarkt vind je vooral leeftijdsdiscriminatie, die zich volgens het SCP uit in ongelijke behandeling.

Turkse en Marokkaanse Nederlanders ervaarden volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau in 2018 minder discriminatie dan in 2013, maar zijn tegelijkertijd nog steeds de groepen met de hoogste percentages van ervaren discriminatie.

De directe aanleiding voor de protesten in de VS en Nederland was discriminatie door de politie. Dat probleem treft in Nederland minder mensen, zegt het Sociaal en Cultureel Planbureau, maar het is er wel degelijk: drie procent van de Nederlanders zegt dat de politie hen meer in de gaten houdt dan anderen, en vier procent zegt dat de politie hen sneller bekeurt dan anderen. Dit speelt vooral onder Nederlanders met een migratie-achtergrond.

Wat doen de politieke partijen hiermee?

50Plus:

-  Vooral leeftijdsdiscriminatie moet worden bestreden.

SGP:

-  Bij directe discriminatie op bijvoorbeeld geslacht, huidskleur of etniciteit moet opgetreden worden. Er moet sprake zijn van een ongelijke behandeling van gelijke gevallen.

-  Trouwambtenaren hoeven geen homohuwelijken te voltrekken.

-  Mensen die niet op zondag werken mogen geen nadeel daarvan ondervinden op de arbeidsmarkt.

Denk:

-  Etnisch profileren is een probleem en moet worden aangepakt. Agenten moeten zich verantwoorden als ze iemand staande houden en kunnen bij wangedrag ontslagen worden. Rechters krijgen een training over institutionele vooringenomenheid.

-  Er komt een vergunningensysteem voor makelaars, zodat discriminerende makelaars uit hun beroep kunnen worden gezet.

Bij1:

-  Er komt een ministerie van Gelijkwaardigheid.

-  Er komt breed onafhankelijk onderzoek naar racisme binnen overheidsinstanties op alle niveaus: van gemeenten tot ministeries, van de belastingdienst tot de politie.

-  Registratie van etniciteit door overheidsinstanties mag enkel gebeuren nadat er een grondige toetsing heeft plaatsgevonden van het nut van die registratie.

-  Nationaliteit wordt toegevoegd als discriminatiegrond aan Artikel 137 van het Wetboek van Strafrecht.

GroenLinks:

-  Een nieuwe, onafhankelijke nationaal coördinator anti-discriminatie krijgt tot taak institutioneel racisme aan te pakken.

-  Etnisch profileren bij de politie, Belastingdienst en andere instanties stopt onmiddellijk.

-  De overheid werkt niet samen met bedrijven die voor discriminatie zijn veroordeeld.

Partij voor de Dieren:

-  Etnisch profileren door de politie moet worden tegengegaan door een registratiesysteem waarin vermeld wordt waarom iemand staande is gehouden.

-  Preventief fouilleren wordt niet langer toegestaan.

-  De officiële geslachtsregistratie wordt afgeschaft.

PvdA:

-  Er komt een staatscommissie die onderzoek gaat doen naar institutioneel racisme. Daarnaast neemt de commissie schooladviezen en sociale en fraudewetgeving onder de loep.

-  Etnisch profileren moet actief worden tegengegaan. Uitzendbureaus zonder serieus antidiscriminatiebeleid krijgen geen overheidsopdrachten.

CDA:

-  Haat zaaien en groepsbeledigingen worden sneller en strenger bestraft en ook het verheerlijken van geweld en terrorisme wordt strafbaar.

-  Er moet een Planbureau voor de Veiligheid komen dat bestaande en nieuwe veiligheidsrisico’s in de samenleving gaat onderzoeken. De aangiftebereidheid moet daarbij worden vergroot.

SP:

-  In armere én rijkere wijken worden huizen van verschillende prijzen gebouwd. Ook in rijkere buurten wordt ruimte gemaakt voor de huisvesting van nieuwkomers.

-  Bedrijven die discrimineren verliezen eventuele subsidies en komen niet meer in aanmerking voor overheidsopdrachten.

-  In het onderwijs komt meer aandacht voor racisme. Elke school dient elke leerling te accepteren en mag deze niet weigeren op basis van de levensovertuiging of geaardheid.

ChristenUnie:

-  Er komt een coalitie tegen racisme met vertegenwoordigers uit verschillende gemeenschappen, maatschappelijke organisaties en politieke partijen.

D66:

-  Er moet een Nationaal Coördinator Discriminatiebestrijding komen. De overheid moet het goede voorbeeld geven. Binnen overheidsinstanties moet diversiteit hoger op de agenda.

-  De overheid werkt niet samen met dienstverleners of bemiddelaars die discrimineren en organiseert doorlopend campagnes om discriminatie aan de kaak te stellen.

VVD:

-  De term ‘institutioneel racisme’ wordt verworpen, omdat dan direct hele overheidsdiensten en bedrijfstakken vol eerlijke en hardwerkende mensen worden weggezet.

-  De aanpak van discriminatie en racisme in de topsport en amateursport wordt strenger met bijvoorbeeld met een club- of stadionverbod.

-  Huidskleur mag geen achterstand opleveren en tegen strafbare discriminatie moet streng worden opgetreden.

Forum voor Democratie:

-  Mensen moeten op individuele kwaliteiten worden beoordeeld, niet op groepskenmerken. De overheid mag niet worden gezien als Grote Gelijkmaker.

-  Er komt geen subsidie voor multiculturele projecten of voor organisaties die een bijzondere identiteit vertegenwoordigen.

PVV:

-  Nederland moet zich geen racisme laten aanpraten.

-  Aan „multiculti-clubs” moet geen subsidie meer worden gegeven. Er is volgens de PVV geen sprake van discriminatie van minderheden. Sterker nog: Nederlanders worden voortdurend zélf achtergesteld en gediscrimineerd.

Positieve discriminatie en quota

Op 6 november 2020 hebben de minister voor Rechtsbescherming en de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap het wetsvoorstel tot een evenwichtige man-vrouwverhouding in de top van het bedrijfsleven bij de Tweede Kamer ingediend.

Er bestaat sinds 2013 al een streven om ten minste 30 procent vrouwen in de top van het bedrijfsleven te krijgen.

De Sociaal Economische Raad ziet dat Nederland het enerzijds goed doet als het gaat om gendergelijkheid: meisjes doen het goed in het onderwijs en vrouwen hebben gelijke rechten. Maar op de arbeidsmarkt gaat het minder goed, schrijft de Sociaal Economische Raad.

Nederland bungelt onderaan als het gaat om het aantal vrouwen met een managementfunctie. In 2018 haalde nog geen 10 procent van de vijfduizend bedrijven in de subtop het wettelijke streefcijfer van ten minste 30 procent mannen en vrouwen in de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen.

Ook op het gebied van culturele diversiteit gaat het niet goed op de arbeidsmarkt. De werkloosheid onder mensen met een niet-westerse migratieachtergrond is drie keer zo hoog als onder mensen zonder een migratieachtergrond.

De afgelopen vijftien jaar is de arbeidsmarktpositie van mensen met een niet-westerse migratieachtergrond nauwelijks verbeterd ondanks dat het opleidingsniveau wel is gestegen.

Hoe staan de partijen tegenover positieve discriminatie en het invoeren van quota?

Denk:

-  Er komt een diversiteitsquotum van 10 procent om meer mensen met een migrantenachtergrond in de top van grote ondernemingen te krijgen.

-  Met loksollicitaties wordt gecontroleerd op discriminatie bij werving.

Bij1:

-  Elke instelling krijgt een diversiteitscommissie en er komen diversiteitsquota in alle onderwijs- en bestuurslagen in het hoger onderwijs.

SP:

-  De arbeidsinspectie krijgt meer mogelijkheden en middelen om discriminatie op de arbeidsmarkt aan te pakken.

Partij voor de Dieren:

-  Iedereen heeft recht op anonieme sollicitatie.

CDA:

-  Er wordt ingezet op anoniem solliciteren om bewuste en onbewuste discriminatie tegen te gaan.

D66:

-  Bedrijven die in hun werving en selectie discrimineren moeten boetes krijgen, oplopend tot 10.000 euro.

SGP:

-  Voor het vervullen van topfuncties hanteert de overheid geen quota voor bepaalde doelgroepen. Ook in het bedrijfsleven wordt gewoon de beste kandidaat gekozen.

Forum voor Democratie:

-  Er komen geen verplichte diversiteitsquota en geen speciale LHBTI-convenanten.

JA21:

-  Er moet geen positieve discriminatie aan de hand van groepskenmerken zijn, omdat dat de waarde van individuen tekortdoet en de betreffende groepen stigmatiseert.

PVV:

-  Alles wat neigt naar ‘positieve discriminatie’ en diversiteitsbeleid moet worden afgeschaft.

Slavernij/koloniaal verleden

Ruim de helft van de Nederlanders vindt dat de staat geen excuses moet maken voor zijn rol in het slavernijverleden. Dat blijkt vrijdag uit een representatieve steekproef van onderzoeksbureau I&O Research in opdracht van Trouw onder 1.241 Nederlanders. Van de ondervraagden is 31 procent vóór het maken van excuses en 14 procent zegt het niet te weten. Ondertussen stelde 56 procent van alle ondervraagden de Nederlandse rol in het slavernijverleden wel „ernstig tot heel ernstig” te vinden.

De cijfers tonen een duidelijk verschil tussen autochtone Nederlanders en Nederlanders met een niet-westerse migratieachtergrond. Van de laatste groep ondervraagden vindt 68 procent het Nederlandse slavernijverleden ernstig tot heel ernstig. En ongeveer twee op de drie mensen zegt excuses van de overheid voor het slavernijverleden op zijn plaats te vinden. Het precieze aandeel wisselt per bevolkingsgroep.

Van de Nederlanders die tegen het maken van excuses zijn, vindt 61 procent dat je geen excuses kunt maken voor acties van vorige generaties. 45 procent vindt dat excuses maatschappelijke polarisatie versterken. Respondenten die wel vinden dat de staat excuses moet maken, vinden dat de overheid op die manier aangedaan leed erkent (75 procent). Volgens sommigen zouden excuses Nederlanders bewuster maken van de geschiedenis (70 procent) en racisme in de toekomst tegengaan (58 procent).

Het maken van excuses door de staat is een controversieel punt. Premier Mark Rutte stelde meermaals dat hij ‘diepe spijt en berouw’ voelde voor het Nederlandse slavernijverleden, maar dat het maken van excuses niet op zijn plaats was. Activisten pleiten al jaren zonder succes voor excuses en herstelbetalingen door de staat.

Hoe gaan de verschillende partijen om met ons slavernij verleden?

GroenLinks:

-  Nederland moet excuses maken voor het koloniale- en slavernijverleden en een nationaal slavernijmuseum oprichten.

-  In het onderwijs komt meer aandacht voor slavernij en het koloniale verleden.

-  Bevrijdingsdag op 5 mei en Keti Koti op 1 juli, wanneer wordt stilgestaan bij het Nederlandse slavernijverleden, worden nationale feestdagen.

-  Zwarte Piet wordt bij alle publieke vieringen vervangen door een niet-racistisch alternatief.

Bij1:

-  De overheid maakt officiële excuses voor ons slavernijverleden en de koloniale bezettingen.

-  Keti Koti wordt een nationale feestdag.

-  Koloniale straatnamen krijgen duiding of worden weggehaald. Beelden van koloniale figuren en de Gouden Koets krijgen een nieuwe bestemming in musea.

-  Zwarte piet wordt afgeschaft.

Denk:

-  Zwarte Piet wordt als discriminerende karikatuur wettelijk verboden in de publieke ruimte.

PvdA:

-  De geschiedenis moet scherp onder de loep worden genomen en voorzien worden van goede historische context.

-  Keti Koti, 1 juli, de afschaffing van de slavernij, wordt een nationale feestdag.

-  In 2025 komt er een nationaal slavernijmuseum dat leerlingen van alle middelbare schoolklassen in Nederland minstens eenmaal bezoeken.

-  Piet gaat veranderen.

CU:

-  Ook de minder goede kanten van de Nederlandse geschiedenis moeten erkend worden. Excuses maken is een goede eerste stap.

Partij voor de Dieren:

-  Betwist erfgoed wordt in kaart gebracht.

-  Zwarte Piet wordt afgeschaft en vervangen door een alternatief als roetveegpieten.

D66:

-  De Rijksoverheid werkt alleen nog mee aan een modern Sinterklaasfeest.

VVD:

-  Als mensen discriminatie ondervinden of pijn voelen bij culturele uitingen, zoals de huidskleur van Piet, dan moet daar een serieus gesprek over gevoerd worden.

Forum voor Democratie:

-  Voor zaken die een ver verleden betreffen, moeten geen excuses worden gemaakt.

-  Er komt geen geld voor instanties die Zwarte Piet trachten te ondermijnen.

PVV:

-  Onze tradities moeten onaangetast blijven. Zwarte Piet zal blijven bestaan.

• Deel