In het nieuwe seizoen van Ajouad en de Top 600 duikt presentator Ajouad El Miloudi opnieuw in de harde wereld van jonge criminelen die scherp op de radar staan bij politie en justitie. Veel Nederlandse steden werken met vergelijkbare lijstjes waarin ze de criminele top uit hun regio bijhouden. Niet iedereen is fan van deze benadering, volgens critici is het stigmatiserend en werkt het averechts. In deze aflevering kijkt Ajouad daarom naar een meer intensieve en persoonlijke aanpak, de ‘coach approach’.

We gaan daarvoor terug naar Sven (17) in Huizen. In het vorige seizoen leerden we hem kennen als een jonge crimineel met een zwak voor dure merkschoenen. Op zijn veertiende pleegde hij een overval op een supermarkt, daarna volgden andere criminele activiteiten zoals drugs dealen. Hij kwam regelmatig in aanraking met de politie en belandde bovenaan de Gooise versie van de Top 600, de PGA-lijst. Zijn moeder schakelde ten einde raad de hulp in van buddycoach Abdou al Quahlaoui (Appie). Dat wierp zijn vruchten af, zo blijkt nu.

Appie is een gedreven jongerenwerker die het begeleiden van Sven uiterst serieus neemt: “Je moet in zijn schoenen lopen, door zijn bril kijken. Hard werken aan de vertrouwensband.” Het heeft hem geen windeieren gelegd, het gaat inmiddels een stuk beter met Sven. Ajouad bezoekt hem in zijn eigen kantoor in Huizen. Een kleine ruimte, volgepropt met bureaus en computers, waar een aantal jongens druk aan het bellen zijn. “Ik kwam tot een inzicht. Als je wil wat succesvolle mensen hebben, moet je doen wat zij doen.” Sven runt nu een callcenter met vijf personeelsleden. Trots kijkt hij hoe zijn medewerkers hun meest aangename stem opzetten om energiecontracten te verkopen aan de telefoon. De verkoopteksten kan hij woord voor woord meespreken. “Ik weet hoe die psychologie werkt. Voor dit werk moet je kunnen overtuigen.”

Na de opnames van vorig jaar ging het nog één keer fout met Sven. “Iets doms, waardoor ik weer vast kwam te zitten. Ik wil het er niet eens over hebben.” Vanaf toen ging er definitief een knop om en bedacht hij een plan: ondernemer worden. “Ik ben altijd een handelaar geweest, van jongs af aan verkoop ik dingen.” Zijn eerste stap naar ondernemerschap was lezen. Hij verslond wel veertig boeken over ondernemen, geld en de juiste mindset.

“Lekker, lekker”, roept Sven als een van zijn jongens een klant binnenhaalt. Hij heeft duidelijk zijn draai gevonden. Toen Ajouad hem vorig jaar bezocht maakte zijn moeder zich nog grote zorgen om hem. “Het was zwaar voor haar, maar nu is ze gewoon trots. Ze hoeft zich geen zorgen meer te maken.” Ook zijn vader is bijgedraaid. “Vroeger geloofde hij niet in mij. Drie jaar geleden riep ik wel eens dat ik later in een dikke auto zou rijden. Volgens mijn vader zou dat nooit lukken zonder goede opleiding. Nu ziet hij dat het wel mogelijk is. Hij is trots. Hij zal het nooit hardop zeggen, maar hij is het wel.” Vanwege de leerplicht gaat Sven nu nog één keer per week naar school, zodra hij achttien is wil hij daarmee stoppen. Hij wil graag verder met zijn bedrijf. “Ik wil binnenkort naar een groter pand en later naar meerdere pandjes. Dit is slechts het begin.”

Sven heeft nog steeds contact met zijn buddycoach Appie, die blikt tevreden terug op de weg die ze samen hebben bewandeld. “We zijn gaan zoeken naar wie Sven wilde worden, wat hij leuk vindt en waar hij goed in is. We hebben samen veel meegemaakt. Het was een investering voor ons beiden.” Hoe het voelt dat Sven zo goed terecht is gekomen? “Dat is niet in normale woorden te omschrijven, ik ben meer dan trots.”

Goed voorbeeld

In heel Nederland vind je coach-trajecten zoals die van Appie voor probleemjongeren. Ze bestaan in allerlei soorten en maten. De kern is altijd hetzelfde: De jongeren iemand geven om naar op te kijken, iemand die ze hier en daar wat bijstuurt en hen helpt de juiste keuzes te maken. Veel jonge misdadigers hebben weinig contacten buiten de criminele wereld, wat het extra lastig maakt om eruit te stappen. Eén goed voorbeeld kan dan het verschil maken.

Dit effect zie je ook bij coachtraject Luvenis in Arnhem. Hier worden zestig probleemjongeren begeleid door oud-profvoetballers. De focus ligt op sporten en bewegen en de coaches spreken graag in voetbalmetaforen. “We trainen ze hier voor het eerste elftal, de maatschappij”, zegt oprichter Mustafa Amezrine. “We bereiden ze voor op het echte leven. Het zijn stuk voor stuk toppers, ze hebben alleen wat meer begeleiding nodig om ook tot die top te komen.” Naast de voetbaltraining helpt hij de jongens ook met stages en school.

Bij de negentienjarige Piero heeft Mustafa’s aanpak goed gewerkt. Piero komt uit een lastige thuissituatie en raakte op jonge leeftijd al op het verkeerde pad. “Als twaalfjarige begon ik met stelen uit winkels, dingen die ik graag wilde.” Daarnaast had hij sociale problemen en kon hij lastig communiceren met klasgenoten. “Ik toonde alleen agressie.” Van die Piero is nu niets meer terug te zien. Stralend vertelt hij over zijn transformatie. “Zoals ik nu met je praat, dat had ik een aantal jaar geleden niet gekund. Ik ben hier socialer geworden en ook blijer. Vroeger keek ik altijd boos.” Hij droomt ervan om later ook probleemjongeren te coachen. Het komt vaker voor dat coaches vroeger zelf ook uit de criminele wereld zijn gestapt. De ervaring helpt hen bij het werk. “Je weet hoe het voelt.”

Criminele top

Sven stond bovenaan de PGA-lijst in het Gooi, in Utrecht kennen ze de Top-X lijst en in Amsterdam de beruchte Top 600. Het zijn vergelijkbare lijsten van jonge criminelen die nauw in de gaten worden gehouden door politie en justitie. In Ajouad en de Top 600 onderzoekt Ajouad de zin en onzin van de lijstjes-aanpak door met de jongens zelf en hun hulpverleners in gesprek te gaan.

De effectiviteit van veelplegerslijsten staat regelmatig ter discussie. De Staatsdrukkerij en -uitgeverij (SDU) spreekt zelfs van een ‘self-fulfilling prophecy’, waarbij de overheid criminelen creëert in plaats van aanpakt. Ajouad komt tijdens zijn programma soms jongens tegen die een plekje in de Top 600 zien als een bevestiging van hun criminele identiteit. Mustafa van het coachingstraject in Arnhem moet ook niets van deze aanpak weten. “Lijstjes werken stigmatiserend. We moeten gewoon hulp bieden aan mensen die pech hebben gehad omdat hun wieg ergens anders stond.”

Voor Sven heeft de hulp van zijn coach Appie een wereld van verschil gemaakt. Geld is nog steeds belangrijk voor hem, maar hij verkiest ondernemerschap nu boven criminaliteit. En dat loont. “Hoe het nu met mijn bedrijf gaat kan ik over één jaar financieel onafhankelijk zijn. Over vijf jaar ben ik multimiljonair.”

In het tweede seizoen van Ajouad en de Top 600 duikt Ajouad El Miloudi opnieuw in de harde wereld van deze jonge veelplegers. Wat beweegt ze en hoe pak je ze het best aan? In deze aflevering onderzoekt hij het effect van een coach en reist hij terug naar het Gooi om te kijken hoe het een oude bekende nu vergaat.