Hou je van diertjes? Dan doneer je misschien wel aan het WWF. Of in correct Nederlands: het Wereld Natuur Fonds. Ja, met dat knuffelige panda logo. En dan kan je je in goed gezelschap rekenen: David Attenborough, Leonardo di Caprio, Maroon 5, Metallica, allemaal zogeheten WWF celebrity ambassadors die een mooiere, vooral groenere planeet propageren. Toch is er een keerzijde. Naast natuurbescherming verspreidt de organisatie ook neokolonialisme.

Huh? Wat? Ja, ga er maar voor zitten.

Prins Bernhard en de koloniën

Het in 1961 opgerichte WWF omschrijft zichzelf als een netwerkorganisatie met als doel bedreigde flora en fauna te beschermen. Het WWF is een niet-gouvernementele organisatie, kortweg ngo. Dat betekent dat een bedrijf ‘non-profit’ is en dus geen winst mag maken, alle winst die er is, wordt weer geïnvesteerd in de organisatie. 

Prins Bernhard werd namens Nederland de eerste president van de ngo. Aanvankelijk zou het Verenigd Koninkrijk die taak op zich nemen, maar liet het afweten vanwege ‘hun dubieuze koloniale verleden en gevoeligheden’. Wat Nederland natuurlijk helemáál niet heeft…

Het WWF groeide uit tot een wereldwijde organisatie met meer dan negentig nationale kantoren en honderden lopende projecten in ruim honderd verschillende landen ter wereld. De hoofdkantoren bevinden zich ook nog eens op strategische plekken zoals Washington en Brussel. De perfecte plek om te lobbyen. Het machtige WWF zit dan ook geregeld om tafel met wereldleiders en heeft iedereen onder de sneltoets staan.

Zo zette onder andere het WNF het kabinet onder druk tijdens de stikstofcrisis. Tijdens een bijeenkomst in het Catshuis noemt directeur van het WNF Kirsten Schuijt de stikstofuitstoot niet alleen schadelijk voor de natuur, maar ook voor de volksgezondheid. Samen met de lobbygroepen van Greenpeace en Natuurmonumenten pleiten zij voor meer natuurgebieden en minder veeteelt. En zo gaat het overal. De Canadese leider van het WWF schudt handjes met premier Trudeau, de Franse directeur met Macron, enzovoort. Het WWF heeft overal een vinger in de pap.

Geld

Daar is logischerwijs ook een flinke berg geld mee gemoeid. In 1998 stelde het WWF een Goverment & Aid (GAA) strategie op. Het belangrijkste doel van deze strategie was om het WWF-inkomen te verhogen door publieke fondsen aan te trekken van overheden en hulporganisaties om zo projecten voor natuurbehoud te kunnen blijven financieren. In 2006 werd de GAA-strategie uitgebreid om ook de steun van individuen te verhogen. 

Inmiddels brengt alleen al de Amerikaanse afdeling van het WWF 271 miljoen euro per jaar in het laatje. Dat is voldoende om alle reuzenpanda’s ter wereld een bonus van anderhalve ton te geven. Ook Nederland doet het verrassend goed: maar liefst een zesde van alle WWF-supporters wereldwijd is bovendien lid van deze Nederlandse tak. Met de jaarlijkse 77 miljoen die het Nederlandse WWF, het WNF, ophaalt, staat het in de top 5 samen met de Verenigde Staten, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk.

WWF krijgt het grootste gedeelte van haar inkomsten, ongeveer 37% via leden en (kleine) donateurs. Dat gaat om een slordige 130 miljoen euro per jaar. Dat is meer dan tweehonderd keer het salaris van Matthijs van Nieuwkerk. Daar komt nog eens 43 miljoen per jaar bij van lokale en nationale overheden in de vorm van subsidies en fondsen. Het grootste gedeelte van de macht van WNF komt dus van gewone mensen zoals jij. 

Dankzij de nieuwe financiële strategie van 2006 is het WWF in staat natuurbehoud op een globaal niveau aan te pakken. Dit doen ze door middel van strategische betrokkenheid, beleidsdialoog en kwaliteitsmanagement. Alles komt in drieën…

Lobby

Het welbekende lobbyen komt pas later in beeld. Rond 2010 ging het WWF zich meer bemoeien met het beïnvloeden en benutten van overheidsfinanciën, in plaats van enkel haar eigen inkomen te verhogen. GAA werd Public Sector Partnerships (PSP), met een nieuwe doelstelling om de effectiviteit en impact van WWF’s betrokkenheid binnen financiering vanuit de publieke sector te vergroten. 

PSP verwierf een zakelijker profiel toen het zich bezighield met een bredere overheid. In die periode groeide de financiering van de publieke sector met gemiddeld 7,5% per jaar. Stel je voor dat dat de rente zou zijn op je spaarrekening. Inkomende financiëringsstromen uit de publieke sector verveelvoudigde dus dankzij het nieuwe communicatieprotocol.

Makkelijker gezegd: het WWF is gewoon een influencer. Zij zijn de kennis- en technisch expert, capaciteitsopbouwer, technisch assistent, denktank en verspreider van lessen. Ze beïnvloeden regeringen om milieu hoger op de agenda te zetten, efficiënter om te gaan met de budgetten en überhaupt meer geld beschikbaar te maken voor het milieu. Alleen giraffen redden en ze in een beschermd gebied terugzetten met alleen een groep rangers is niet genoeg. 

Voor natuurbehoud heeft het WWF hulp nodig van regeringen, overheden en particulieren. Er worden nieuwe contacten gelegd met mensen buiten de ‘natuurbeschermingsbubbel’, zoals staatshoofden, presidenten en Ministeries van Financiën en Planning. Milieukwesties worden tegelijk gekoppeld aan overheids- en maatschappelijke sectoren als armoede, klimaatverandering en verstoring van de ecosystemen. Milieu wordt mainstream. 

Doel

Wat bereikt het WWF dan met al die bedragen? Van al die ontvangsten gaat volgens het WWF het merendeel, 83%, direct naar diverse projecten over de hele wereld waar het geld voor bedoeld is. In 2020 ging dat om bijna 290 miljoen euro. De rest wordt besteed aan campagnes en administratie. 

Het WWF positioneerde zich als gevolg van dit jarenlange lobbyen strategisch door één van de 18 GEF-agencies te worden, een Global Evironment Facility. Hieronder vallen lokale en regionale ontwikkelingsbanken en grote ngo’s zoals Conservation International en het United Nations Environment Programme. Elke agency brengt zijn eigen expertise en (vaak financiële) middelen in. In het geval van het WWF dus al haar kennis van projecten over natuurbehoud. De agency’s ontwikkelen samen met regeringen en kleinere ngo’s projecten en helpen die te realiseren. 

Voor het WWF heel voordelig want:

• Ze kregen rechtstreeks beschikking tot de fondsen van de GEF.

• Meer en directere samenwerkingen met regeringen en internationale om GEF-projecten te kunnen realiseren.

• Expertise van andere GEF-agencies om meer en grotere WWF-programma’s op te zetten die meerdere landen omvatten. 

En alle invloed en geld werpt zijn vruchten af:

• Het aantal gestroopte savanneolifanten in Zuid- en Oost-Afrika is flink gedaald. 

• Er leven voor het eerst in tweehonderd jaar weer bizons in Roemenië. 

• Na een eeuw van achteruitgang nemen de aantallen tijgers voorzichtig weer toe. 

• Samen met de lokale bevolking beschermt het WWF natuurgebieden van bedreigde rivierdolfijnen in Zuid-Amerika en Azië.

• Het aantal neushoorns in Nepal steeg sinds 2015 weer meet 16%.

• In Maleisië werden in 2020 maar liefst 807 nesten van karetschildpadden tegen stropers beschermd. Een record na 600 nesten in 2018.

Fortress Conservation

Ondanks al deze goede resultaten gaat het juist op de samenwerkingen met lokale overheden soms goed mis. Je kan namelijk op allerlei verschillende manieren een natuurpark maken. Van die manieren gebruikt het WWF ‘fortress conservation’. Dat klinkt ingewikkeld, maar werkt heel simpel. 

Samen met de lokale overheid wijst het WWF een stuk land aan en zet er dan een hek omheen. Maar in veel van die gebieden, zoals het Congo Basin, wonen al mensen. En volgens het WWF mogen er geen mensen wonen in een natuurreservaat. Oplossing? Ze moeten verhuizen. Of ze nu willen of niet. En dat gaat niet altijd zonder slag of stoot. BuzzFeed News meldde dat het WWF meermaals verantwoordelijk zou zijn voor het schenden van de mensenrechten:

• Tenminste twee burgers kwamen om en achttien politiemensen raakten gewond, nadat een uitzettingsactie van het Indiase Kaziranga National Park in 2017 escaleerde. Toen er verzet ontstond begon de lokale politie te schieten en gebruikten ze traangas om de protesten uiteen te drijven.

• In het Chitwan National Park is in 2006 een boer genaamd Shikaram opgesloten op verdenking van het bezit van een hoorn van een neushoorn. Rangers sloten hem zonder protest op. Hij werd heftig gemarteld, geslagen en zelfs gewaterboard. Negen dagen later overleed hij aan zijn verwondingen. De hoorn is nooit gevonden.

• Later werd Chitwan National Park een vrouw aangevallen door een patrouillerende soldaat toen zij grassen aan het verzamelen was bij de rivier. Hij stond op haar handen en gooide haar sikkel weg, waarna hij haar in de bosjes sleurde en probeerde te verkrachten. Om haar onder de duim te houden sloeg hij haar bewusteloos met een stuk bamboe. De soldaat werd gearresteerd, maar nooit vervolgd omdat de vrouw werd tegengehouden om aangifte te doen. Een paar maande later ontving diezelfde soldaat een prijs van het WWF voor het ‘effectief terugdringen van de neushoornstroperij’. 

• In Kameroen is in 2017 een elfjarige jongen voor de ogen van zijn ouders door rangers mishandeld, nadat het dorp collectief een klacht had ingediend over het WWF.

En zo zouden we nog wel even door kunnen gaan. Het WWF werkt in deze gevallen dus samen met plaatselijke paramilitaire eenheden die worden beschuldigd van martelingen, verkrachting en moord. Hoewel WWF zegt afstand te doen van deze onacceptabele praktijken, financiëren zij wel de training, bevoorrading en uitrusting van de lokale rangers. 

Tienduizenden mensen worden op deze manier gedwongen hun leefgebied te verlaten tot buiten de grenzen van het natuurreservaat. Ook als zij hier al honderden jaren wonen. Ook het Nederlandse WNF maakt zich hier schuldig aan. Hun grootste project en daarmee paradepaardje is de Messok Dja, het mooiste en meest ongerepte stuk oerwoud in het Congo Basin ofwel het Congobekken. 

Het is de habitat van de bedreigde Afrikaanse bosolifant. De afgelopen dertig jaar nam de populatie af met wel 86%. In het wild leven er nog maar zo’n 100.000. De Baka die daar leven werden gedwongen hun huis te verlaten. Het bos is hun huis, werk en supermarkt. De daken maken ze van bladeren, medicijnen uit boomschors en ze voeden zich met vis uit de rivier. Echte jagers-verzamelaars dus. 

Hun leven ondergaat een drastische verandering. Ze hebben niets. Ze worden door de parkwachters als stropers behandeld. Volgens Mekozi, zelf een Baka, worden ze zelfs gemarteld en gedood. Ze moeten geld bij elkaar sprokkelen om golfplaten te kopen voor hun huis, het ziekenhuis te betalen en nieuwe gewassen aan te planten. Ook leven ze vaak in angst voor de wilde dieren in het park die aanzienlijk toenemen in het gebied door de maatregelen tegen de stroperij. De wilde dieren vernietigen de gewassen of vallen zelfs de inheemse bevolking aan.

Lokale bewoners worden verdreven door witte mensen van elders met een eigen agenda. Wat er in Messok Dja gebeurt, klinkt verdacht veel als kolonialisme, of niet soms? Wat vindt de gemiddelde Nederlander daarvan?

Verantwoordelijk?

Het WWF stelde na de aantijgingen van Buzzfeed onmiddellijk een ‘onafhankelijke’ commissie in onder leiding van de voormalig hoge commissaris van de Mensenrechten, Navi Pillay. Het rapport van de commissie Pillay pleitte het WWF vrij van de belangrijkste misstanden. Zo zouden de ecorangers die mishandelingen hebben uitgevoerd werken voor de lokale overheid en niet voor het WWF. Er is geen bewijs dat het WWF direct leiding heeft gegeven aan de excessen of deze heeft gestimuleerd. De zware wapens die zijn gebruikt zijn niet door het WWF geregeld of gefinancierd. 

Toch is de commissie kritisch. De top van het bedrijf kreeg namelijk al een jaar voor de beschuldigingen van Buzzfeed een dossier op tafel over de ongure praktijken bij het bestrijden van stropers. Al in 2018 kregen de algemeen directeur Marco Lambertini en COO Dominic O’Neill documenten over het gebruikte geweld in Midden-Afrika. Helaas meldde Pillay's rapport weinig over de vraag of WWF-leidinggevenden verantwoordelijk waren voor de tekortkomingen van het goede doel.

WWF past strenge interne richtlijnen met betrekking tot mensenrechten niet altijd adequaat en transparant toe in onrustige Afrikaanse landen. WWF moet beter omgaan met risico’s en klachten, en overheden durven aanspreken op misstanden die ze constateert. En dat al helemaal wanneer ze parkwachters betaalt en ondersteunt die in dienst zijn van die overheden. 

Survival International is een ngo die opkomt voor de belangen van inheemse volkeren en al jaren kritiek heeft op WWF. De BuzzFeed-beschuldigingen zijn een echo van een eerdere claim van Survival International. Volgens hen pleit het rapport het WWF niet vrij: 

• WWF wist van de misstanden maar bleef betrokken eenheden toch ondersteunen, zonder de problemen aan te pakken 

• Enkele ernstige incidenten in het rapport ontbreken 

• Het grondwerk voor de commissie werd gedaan door het Britse advocatenkantoor Kingsley Napley, specialisten in reputatiemanagement. 

Maar wie is er dan verantwoordelijk voor het Nederlandse WNF? Ook CEO Kirsten Schuijt wist al langer dat wat er in het Congobekken gebeurde niet in de haak was. Het toestemmingsprotocol is namelijk niet goed uitgevoerd bij het stichten van Messok Dja en het verdrijven van de Baka. Schuijt erkent dit probleem. Ze wil dit probleem dan ook rechtzetten voor de plaatselijke bevolking. Ook daaruit blijkt dat een National Park niet de oplossing is.

Wat kan jij nu doen?

Mensen hoeven niet gelijk hun lidmaatschappen massaal op te zeggen en het WWF naar de kloten te helpen. Het WWF doet namelijk ook veel goede dingen alleen kolonialisme hoort daar niet bij. Dikke vette punt. Gebruik je macht om mensenrechten af te dwingen bij de projecten die je financiert.