De examens komen eraan, dus jij kunt vast wel een beetje extra hulp gebruiken bij het blokken. Maar van een paar koppen koffie ga je stuiteren en aan medicijnen als Ritalin wil je niet beginnen. Wat nu?

Vanaf donderdag beginnen de examens. En dat betekent: topdrukte bij de bedrijven die de studeerpillen verkopen. Wimme Klaver van Study Buddy zegt dat ze rond deze tijd zo'n 80 procent van hun pillen verkopen aan scholieren. Ook Mucahit Yalaniz, de oprichter van Braincaps, zegt tijdens examenperiodes een enorme stijging te zien. De makers van de Studeerpil hebben zelfs een recordaantal pillen verkocht deze week.

Enorm populair dus, die 'wonderpilletjes'. Steeds meer bedrijven brengen zo'n studeerpil op de markt. Je kunt sommige studeerpillen zelfs gewoon bij de drogisterij kopen. Ze zouden zorgen voor een optimale concentratie en meer energie, maar tegelijkertijd zouden ze ook stressverlagend werken en je geheugen verbeteren. Je neemt zo'n pilletje en vijftien tot dertig minuten later begint het te werken. Ongeveer vier uur later is 'ie weer uitgewerkt.

Scholieren lieten aan NOS Stories weten dat ze dit soort pillen regelmatig gebruiken. Sommige scholieren merken duidelijk effect en vonden de studeerpillen heel fijn, anderen merkten er weinig van. Ook noemen ze bijwerkingen, zoals hoofdpijn of het niet kunnen slapen na het nemen van de pillen. Ze namen een video voor ons op.

Wat zit er eigenlijk in?

Mucahit Yalaniz van Braincaps studeerde zelf geneeskunde toen hij zijn studeerpil bedacht. Hij ging tijdens zijn studietijd op zoek naar stoffen die je leerprestaties zouden kunnen verbeteren. "Ik heb veel wetenschappelijke artikelen opgezocht en stoffen bij elkaar uitgezocht. Om te kijken of het werkt bij mensen hebben we een kleinschalig onderzoek gedaan op de Vrije Universiteit in Amsterdam om te kijken welk soort pillen de studenten het beste vonden werken."

Ook de andere bedrijven gingen op zoek naar die 'gouden combinaties' van verschillende stoffen. Ze linken op hun websites naar wetenschappelijke artikelen waaruit zou blijken wat het positieve effect is van zo'n studeerpil. Daarna kwamen ze met ieder hun eigen variant van de perfecte natuurlijke studeerpil. Toch zijn er aantal stoffen die in bijna alle pillen te vinden zijn.

In bijna allemaal zit cafeïne, de stof die ook in koffie, energiedrankjes en cola zit. Cafeïne zorgt ervoor dat je in een vluchttoestand komt, alsof je achterna wordt gezeten en er als een speer vandoor moet, legt apotheker Annemieke Horikx uit. Bij een kleine hoeveelheid verbetert cafeïne de concentratie en prestatie en verdrijft het vermoeidheid. Ook verbetert cafeïne een klein beetje het geheugen, alertheid en motivatie.

Maar als je er te veel van neemt, kun je vervelende bijwerkingen krijgen, legt ze uit. Je kunt je rusteloos voelen en hartkloppingen, angstgevoelens, slaapproblemen of hoofdpijn krijgen. Hoeveel te veel is, verschilt heel erg per persoon. "Bij sommige mensen breekt de stof cafeïne heel langzaam af, dus dan kun je er vreselijk opgefokt van raken. Ik zou die pillen ook niet voor het eerst nemen als je een examen hebt, want het kan best zijn dat het voor jou helemaal niet fijn werkt", zegt Horikx.

Adam Cohen, hoogleraar klinische farmacologie, zegt dat je door pillen te slikken snel te veel cafeïne binnen kunt krijgen. "Als je vaker koffie drinkt weet je precies hoeveel je ervan kunt drinken zonder dat je je er naar van gaat voelen. Met pillen is dat moeilijker te bepalen, en dan kun je dus al snel overdoseren." De meeste bedrijven raden dan ook aan om niet meer dan vier pillen op een dag te slikken.

Om te voorkomen dat je vervelende bijwerkingen krijgt van de cafeïne, hebben de makers vaak ook L-Theanine toegevoegd. Dat is de stof die bijvoorbeeld in groene thee zit. De makers van de studeerpillen zeggen dat L-Theanine de hoge hartslag en bloeddruk verlaagt, en dat je door de stof minder gestrest raakt. Eigenlijk zou die stof de nadelige effecten van de cafeïne moeten wegnemen.

Er is inderdaad wetenschappelijk onderzoek waaruit blijkt dat L-Theanine de bloeddruk verlaagd. Maar dat het stress en nervositeit vermindert in combinatie met cafeïne is niet bewezen. "Het heeft bij muizen een kalmerende en opwekkende werking, maar dit effect is bij mensen niet waarneembaar. Met andere woorden: het zal niet veel doen", legt Horikx uit.

Geen vitaminepillen meer nodig

Naast die stoffen voegen makers ook nog andere stoffen toe. Vaak zijn dat kruiden of vitaminen zoals vitamine B6 en B12. Dat het innemen van extra vitaminen of lichaamseigenstoffen bijvoorbeeld je geheugen zou kunnen verbeteren, is volgens de epxerts een fabel.

"Bij vitaminen is het zo dat je er een bepaalde hoeveelheid van nodig hebt. Die hoeveelheid haal je bijna altijd al uit eten. Als je een chronisch tekort hebt, kunnen die vitaminen iets helpen, maar als dat niet zo is plas je ze gewoon weer uit en halen ze niks uit", zeggen Horikx en Cohen.

Daarnaast hebben veel kruiden die zijn toegevoegd alleen een bewezen effect op muizen of zijn er veel tegenstrijdige uitkomsten van wetenschappelijke onderzoeken. "Het toevoegen van die stoffen is echt onzin. Ik zou zeggen: neem gewoon een kop koffie en een vitaminepil, dan heb je waarschijnlijk hetzelfde effect en het is een stuk fijner voor de portemonnee", legt ziekenhuisapotheker en hoogleraar Daan Touw uit.

Jip (19) pakt het slim aan. Hij zag veel reclames op Instagram over de studeerpillen en ging op onderzoek uit om erachter te komen wat er in die pillen zit. "Ik las op het internet dat vooral twee stoffen interessant zijn, cafeïne en L-Theanine." Daarom koopt hij zelf losse cafeïnepillen en L-Theaninepillen op het internet. "Scheelt veel geld, en de rest van de stoffen klinken interessant, maar voegen eigenlijk weinig toe."

Dus: werkt het nou?

Het antwoord is: dat is maar de vraag. Net als met het drinken van koffie kun je je dus wel minder moe voelen en iets meer concentratie hebben. "Maar of die combinatie van stoffen de prestatie van scholieren verbetert? Daar is absoluut geen wetenschappelijk bewijs voor", zegt Touw. "En hoe meer stoffen je samenvoegt, hoe lastiger het is om aan te tonen dat die stoffen samen resultaat hebben."

Toch kun je wel te maken krijgen met het placebo-effect, vertelt Horikx. Dat betekent dat het zou kunnen dat je een pil neemt, denkt dat het goed werkt en daardoor effect merkt. Dus niet per se omdat de stoffen zo goed werken. "Mensen laten zich graag foppen, maar je kunt beter je geld in je zak houden en een kop koffie nemen", zegt ook Horikx.

Echt wetenschappelijk onderzoek is er dus nog niet naar de werking van de studeerpillen. Bij Braincaps zijn ze wel bezig zo'n onderzoek op te zetten. "Wij geloven zelf heel erg in de werking, en willen daarom ook een onderzoek opzetten om dat te bewijzen."

Schadelijk zijn de pillen in ieder geval niet, zeggen Cohen, Touw en Horikx. "Maar je moet niet te veel pillen nemen, want te veel cafeïne zorgt voor vernauwde bloedvaten, en daar kun je wel echt hartproblemen van krijgen", zegt Touw. "Zeker in combinatie met energiedrankjes die jongeren veel drinken."

De verkopers van de studiepillen vinden ook dat je er niet te vroeg mee moet beginnen. "We krijgen ook regelmatig mailtjes van ouders die vragen of het veilig is. Dat is het zeker, maar je moet er niet te veel nemen", zegt Yalaniz van Braincaps. "Wij raden aan de pillen pas te nemen vanaf je achttiende, want dan kunnen jongeren er verstandig mee omgaan."

Bij Studeerpil raden ze aan de pil pas vanaf je zestiende te gebruiken: "Iemand van 13 moet best op eigen kracht kunnen studeren."

Wat kun je dan wel doen?

"Vooralsnog zou ik aan de eindexamenkandidaten aanraden om vooral vroeg naar bed te gaan en niet te veel meer te studeren (daar is het nu te laat voor). Wat wel kan helpen is die wandeling naar de drogist voor wat frisse lucht, maar ik zou er dan niet naar binnen gaan voor zo'n pil", zegt Cohen.